DİKKAT EKSİKLİĞİ NEDİR?

Dikkat dağınıklığı ergenlik döneminde ebeveynlerin en sık belirttiği şikâyetler arasındadır. Daha önce okul(ders)-aile –arkadaş arasında devam eden döngü ergenlik döneminde arkadaş ve karşı cinsle ilişkiler konularında yoğunlaşır. Akran ilişkilerindeki trafiğin yoğunlaşması ile derslere olan ilgi azalmaya başlar. Okuldan derste hayallere dalma, konuşma, dersi dinlememe, başka şeylerle ilgilenme ve dikkat dağınıklığı gibi şikâyetler gelmeye başlar. Buradaki dikkat dağınıklığı doğuştan gelen “Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu” değil ergenlik dönemine özgü dikkatsizliktir.

Ne zaman sorun olarak kabul edilir?

Ders başarısının kötüye gitmesi, okuldan kopmalar başlaması, devamsızlık yapması, geleceğe yönelik planlarının olmaması ve bu sıkıntıların farkında olamaması durumunda sorun olarak kabul edilebilir.

Ebeveyn nasıl davranmalı?

·         Gençle onun keyifli olduğu uygun bir ortamda konuşun.

 “bu sıralar kafan biraz karışık gibi, büyümek ve çocukluktan çıkıp genç olmak hem çok güzel hem de biraz karışık”

“hatırlıyorum da ruhsal olarak kendimi daha küçük hissederken aynaya baktığımda bir erişkin görüyordum, bu beni tedirgin ediyordu”

“eşyalarımı sağda solda unuturdum sık sık”

·         Destek almak istediğinde yanında olduğunuzu söylemeyin, hissettirin!

·         Eleştirmek yerine anlamaya çalışın

·         Kızdığınızda aklınıza ilk geleni söylemek yerine önce bir süre gözlemleyin

Yapılmaması-söylenmemesi gerekenler

·         İlkokul çocuğu gibi davranarak günde 5-10-25 kere bıkmadan “ders çalış” demek

·         “Bizim zamanımızda” ile başlayan herhangi bir cümle (maddi-manevi imkânlar, özveriler)

              Örnekler;

“bizim zamanımızda ders çalışmayanı hemen çırak verirlerdi, uğraşmazlardı”

“bizim zamanımızda ders çalışacak odamız bile yoktu”

“bizim zamanımızda cep telefonu yoktu”

“bizim zamanımızda bilgisayar yoktu, kütüphaneye gider ödev araştırırdık”

“bizim zamanımızda dershane gibi imkânlar yoktu bu kadarını yapabildik senin her şey önünde”

“bizim zamanımızda bu kadar çok marka yoktu her ay bir ayakkabı alınmazdı, 1 yıl giyerdik en az”

·         Oda yine dağınık, sabah topla demedim mi?

·         Bu kafayla gidersen okuyamazsın ……… gibi işsiz güçsüz olursun

·         Aklın beş karış havada aşık mısın nesin? Sakın! önce dersler!!!

Hastalık olarak “Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu” nedir?

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, bireyin yaşına ve gelişim düzeyine uygun olmayan aşırı hareketlilik, istekleri erteleyememe ve dikkat sorunları ile kendini gösteren bir bozukluktur. Üç ana sorun içermektedir:

1)     Aşırı Hareketlilik: Bu çocuklar kendi yaşıtlarıyla karşılaştırıldıklarında daha fazla hareketlidirler. Arkalarından biri kovalıyormuşçasına koşuşturup, sürekli hareket halindedirler. Oturduğu yerde duramaz ve elleri, ayakları sürekli kıpır kıpırdır. Çok konuşur ve bir yerde sakin bir şekle oturmaktan sıkılır.

2)     Dikkat Sorunu: Bu çocuklar dikkatlerini bir noktada toplamakta sıkıntı yaşarlar. Aynı zamanda, dikkatleri çabuk dağılır ve eşya kaybetme, dağınık olma ya da unutkanlık gibi belirtiler gösterirler.

3)     Dürtüsellik: Çocuklar genellikle kendilerini kontrol etmekte zorlanırlar. Bir işin sonunu düşünmeden o işe başlarlar. Genellikle diğerlerinin sözlerini kesip, soru bitmeden cevap verirler.

Dikkat Eksikliğinin bulunması meslek seçiminde önemli mi? Eğitim hayatı nasıl yönlendirilmeli?

Dikkat eksikliği ile yaşamaya alışan genç, farkında olarak ya da bilinçaltı aşırı dikkat gerektiren, hata kabul etmeyen mesleklere yönelmezler. Eğer dikkat gerektiren ya da hayati sorumluluk gerektiren işlerde çalışırlarsa kısa zamanda durumu fark ederler ya da çalışma arkadaşları tarafından uyarılırlar. Masa başında çalışarak yapılan meslekler, ince ayrıntı için dikkat gerektirenler, sabır isteyen işleri pek tercih etmezler.

Nasıl seyreder?

Çocukluk döneminde dikkat eksikliği tanısı almış ya da şüphelenilen çocuklar ergenlik dönemine geldiklerinde iki durum söz konusu olabilir. Dikkatini toplamak için aldığı tedaviler ile dikkatini toplamayı öğrenmiş ve tedaviye ihtiyacı kalmadan hayatını sürdürebilenler bir grup iken, diğer grupta aynı düzeyde hatta ergenlikle artmış dikkat dağınıklığı olanlar. İkinci grup için destek alınmalı ve tedavisi sürdürülmelidir. Ömür boyu devam edebilir.

Dikkat eksikliği olan genç ile yaşam ipuçları:

ü  Fazla uyumayı sevmediği için sizden önce ayakta olacağını bilin

ü  Evde kaybettiği eşyaları nerede olduğunu sormasına alışın

ü  Bir yerden kalkarken bir şey kalmaması için etrafı kontrol edin

ü  Eğer onunla randevunuz varsa mutlaka kısa bir süre önce hatırlatın

ü  Birlikte sinemaya giderseniz kaçırdığı yerleri sormasına hazırlıklı olun

ü  Oturduğunuz mekândan çabuk sıkılmasına ve yer değiştirmek istemesi sizi şaşırtmasın, orayı beğenmediği anlamına gelmiyor

ü  Eşya kaybetmelerine alışın

ü  Ona ajanda veya not defteri hediye edin

ü  Dürtüsel davranışlarını kontrol etmesinde yardımcı olun

ü  Ani kararlar aldığında sakinleştirip biraz daha düşünmesi için ikna edin

ü  Çalışma odasının sade ve düzenli olmasına özen gösterin

ü  Duygusal gelişimleri yaşıtlarından 2-3 yıl geridedir

Olumlu davranışlara nasıl yönlendirebilirsiniz?

·         Eleştirmek yerine başardıkları konularda cesaretlendirin

·         Ne yapmasını istediğini direk söyleyin (ne yapmamasını değil)

·         Suçlamamaya çalışın

·         Olumlu bir davranış gösterdiğinde bunu yakalayın

·         Onu övgüyle şekillendirmeye çalışın

·         Dikkatini size vermesini istiyorsanız yakınına gidin

·         Negatif enerjisini yönlendirebilmesi için getir-götür gibi küçük işler verin

Tedavide neler yapılır?

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu kronik bir durumdur.  Tedaviye başlanırken kişiye özel yaklaşımlar ön planda tutulmalıdır.

Amaç nedir?

- akran ilişkilerini daha iyi bir düzeye getirmek,

-okul performansını arttırmak,

-yıkıcı davranışlarını azaltmak dolayısıyla güvenliğini arttırmak

-kendine olan güvenine katkı sağlamaktır.

Stimulan grubu ilaçlar ve davranış terapisi tek başlarına veya birlikte uygulanabilen yöntemlerdir.

İlaç tedavisi aileleri sıklıkla endişelendirir. İlacı uzun dönemdeki faydası ve yan etkileri hem genç hem de ailesi ile ayrıntılı biçimde konuşulmalıdır. Etkinliği oldukça yüksek ilaçlar olmaları nedeniyle hakkında bol miktarda yazıya rastlanabilir. Güvenilirliği düşük yazılardan yanlış bilgiler edinmek yerine hekimden bilgi edinilmelidir. Hekim her türlü yan etki ve etkiyi anlatmakla yükümlüdür.

Akademik başarı amaçlı kullanımda aile daha düşük başarıyı ilaca tercih ediyorsa kullanılmayabilir. Hayati bir durum arz etmediği takdirde ilacı kullanma zorunluluğu yoktur.

Sık sık sakarlık yapan, kendini koruyamayan ve başına her an bir kaza gelebilecek düzeyde olan dikkat eksikliğinde ilacın önemi artar. Burada hayati risk de söz konusudur.

Görüldüğü gibi tekbir doğru olmamakla birlikte hastalık yoktur hasta vardır. Her tedavi biçimi kişiye özel düzenlenmelidir. Aile yapısı ve beklentiler değerlendirilmelidir.