BENMERKEZCİLİK BENCİLLİK MİDİR?

“Çocuğum beni parmağında oynatıyor”. Bu sözü birçok anne babadan duyarız. Çünkü özellikle okul öncesi çocuklar “dünyanın merkezi”nin kendileri olduğunu kanıtlamaya çalışırlar. Bu nedenle gece bir türlü uyumak istemeyen çocuk anne babasının ertesi gün büyük bir toplantısı olduğu için uykusunu alması gerektiğine hiç aldırış etmez. Çünkü onun için önemli olan kendi talebinin karşılanmasıdır. Kendi düşünceleri ve duygularına o kadar odaklanmışlardır ki aynı anda başkalarının bakış açılarını anlamakta zorlanabilirler. Çocuğunuzun bu yaş dönemi özelliğini nasıl ustalıkla kullandığına şaşırıyorsanız, kendinizi çaresiz hissediyorsanız ve sadece “almayı bilen” değil “vermeyi de bilen” anlayışa sahip olarak yetişsinler istiyorsanız gelin çocuklarınızın “benmerkezci” özelliklerini birlikte keşfedelim.

Yani “benmerkezcilik” adını verdiğimiz bu gelişim basamağı genel olarak; çocuğun kendininkinden farklı bakış açıları olduğunu anlamakta zorlanması, uygun koşulların olmasını beklemeden tüm hedefleri o anda gerçekleştirerek amaca ulaşmayı istemesi ve çocuğun olayları kendini merkeze koyarak anlaması anlamına gelmektedir.
Ben merkezciliğe bağlı olarak çocuğun sözel olarak ifadelerinde; “o; ona onunla vurdu” tepkisiyle sıklıkla karşılaşırız. Çünkü karşısındaki kişinin “o”ların ne olduğunu bilmediğini düşünmez. Ya da “çiftçiler inekleri niçin besliyor?” diye sorduğunuzda “ben sütünü içeyim diye” cevabını verdiğini görürüz.

Davranışlarında da; bazen ailecek gittiğiniz bir misafirlik gezisi dönüşü ya da okuldan eve döndüğünde çocuğunuzun cebinde ona ait olmadığından emin olduğunuz objeler, oyuncaklar…vs. karşılaştığınızda “aldım,bu benim,gibi cümleler kurduğunu da görebilirsiniz

Sebep-sonuç ilişkisinde de kafaları karıştığı için mesela; çocuk kız kardeşi hakkındaki kötü düşüncelerinin onu hastalanmasına sebep olduğunu, ya da kendi sevmediği yemekleri arkadaşının da sevmediğini düşünebilir.

İşte bu tepkiler küçük bir çocuğun felsefesini gösterir:
· Benim olan benimdir,
· Eğer çok beğenirsem yine benimdir,
· Benim gibi gözüken de tabi ki benimdir,
· Şimdi onu sen mi istiyorsun, o zaman ben de istiyorum,
· Eğer benim odamdaysa, benim evimdeyse demek ki her zaman benimdir.

Peki bu bencillik midir? Çocuğun kendi bakış açısına odaklanması o kadar fazladır ki aynı anda başkasının bakış açısını anlayamaz. Yani okul öncesi çocuk için çok doğal bir davranıştır. Bu ancak, çocuk büyüdüğü halde hala karşısındakinin rolüne giremiyorsa(DUYGUSAL ÇOCUK-BEDENSEL YETİŞKİN), anne babayı hala parmağında oynatmaya devam ediyorsa, en önemlisi de “empati” kurmaya geçemediyse işte o zaman bencilliktir.

Mesela; bir çocuğa arka arkaya sırasıyla dizilmiş “adam, dağ ve ağaç” resmini gösterip, “resimdeki adam ne görüyor?”diye sorduğunuzda çocuk “dağı ve ağacı görüyor” cevabını verirse kendini resimdeki adamın yerine koyamamış demektir. Fakat adamın rolüne girip, önündeki dağ nedeni ile ağacı göremediğini söylerse resimdeki adam ile “empati” kurmuş olup ben merkezcilikten uzaklaşmış olur.

Eğer çocuğunuzun bu özelliklerinin farkındaysanız ve ben nasıl katkıda bulunabilirim diyorsanız önce sebeplerini düşünmek gerekir. Çocuğunuz başkalarına yaklaşmaktan ve reddedilmekten korkuyor olabilir. Aşırı koruyucu bir tutum sergilediyseniz, olaylara ve kişilere tolerans geliştirememiş olabilir. Çocuğun sürekli olumsuz yönleri vurgulandıysa ilgi çekme isteği olabilir. Olgunlaşma süreci benmerkezcilikten uzaklaşmak için tamamlanmamış olabilir. Ya da mülkiyet kavramı henüz gelişmemiş olabilir.

Çocuğunuzun be nedenlerden doğan davranışları nasıl böyle ustalıkla kullandığına şaşırıyorsanız, kendinizi çaresiz hissediyorsanız ve sadece “almayı bilen” değil “vermeyi de bilen” anlayışa sahip olarak yetişsinler istiyorsanız öncelikle çocuklarınızın “oyunlarını görün!”

Eğer çocuğunuz yanında başka çocukla oynamaktan hoşlanıyor fakat sadece yan yana oturup herkes kendi oyununu oynuyorsa; paralel oyun dönemindedir ve böylece ben merkezci tutum sergiliyor demektir. Fakat artık özünde kurallar olan ve rekabet gibi faaliyetleri içeren oyunlar oynamaya başlamışsa; çocuğunuzun ben merkezcilikten sıyrılmaya ve diğer yaşıtları ile arasındaki benzerlik ve farklılıklarını öğrenmeye başladığını anlarsınız.

Bu oyunlara bir de sizler yaklaşım biçimlerinizle katkıda bulunursanız işte o zaman kendisi dışındakilerinin de önemli olduğunu anlamalarına destekte bulunmuş olursunuz.

Örneğin;
· Çocuğunuzu başka çocuklar ile kıyaslamak yerine olduğu gibi kabul ederseniz,
· Kendisini değerli hissetmesini sağlarsanız,
· Diğer insanlar ile ilişkilerin nasıl olması gerektiği konusunda rol değişimleri yaparak model olursanız,
· Dış dünyayı nasıl algıladığına dikkat ederseniz,
· Sorumluluk verirseniz (evci,l hayvan beslemek…vs),
· Yaptığı davranışlar üzerine tartışma konusu yaratıp neden-sonuç ilişkisi kurmasını sağlarsanız çocuğunuzun benmerkezcilikten uzaklaşmasını sağlayabilirseniz.